یادداشت دکتر حقانی در پی اظهارات رئیس جمهور فرانسه
دکتر حقانی، عضو هیأت علمی دانشکده حقوق در پی تحولات اخیر و مواضع خصمانه رئیس جمهور فرانسه، یادداشتی به شرح زیر منتشر کرده است که در ادامه می‌خوانید:
امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه در توئیتی که پس از تجاوز رژیم اسرائیل به ایران منتشر کرد چنین نوشت: «فرانسه مکرراً برنامه هسته‌ای جاری ایران را محکوم کرده و اقدامات دیپلماتیک مناسب را در پاسخ به آن به عمل آورده است. در این زمینه، فرانسه بر حق اسرائیل برای دفاع از خود و تضمین امنیت خودش تاکید می کند».
دقیقاً یک هفته پیش دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی میزبان سه استاد فرانسوی حوزه حقوق بین الملل، روابط بین الملل و جغرافیای سیاسی بود که از موسسه ژئوپولیتیک پاریس و دانشگاه سوربن آمده بودند. با شنیدن این بخش از صحبتهای نابجای امانوئل مکرون به یاد بخشی از صحبتهای دکتر کریستوف ریوار (Christophe Réveillard) افتادم که در این نشست و در پاسخ به پرسش دکتر قنبری جهرمی بیان کردند. این بخش را برای مخاطبان ترجمه کردم تا وضعیت فرانسه و سیاستمداران کنونی آن را به خوبی به تصویر بکشد:
«همه ما در این جلسه حقوقدان هستیم و متاسفانه همه ما می‌دانیم که رشته‌ای فراحقوقی هم وجود دارد که همان سیاست و مباحث ژئوپولیتیک است. ما حقوقدانان بسیار برای حقوق طبیعی احترام قائلیم و باور به حقوق موضوعه و حقوق برای حقوق نداریم. این نخستین باری است که می‌خواهم به خوبی از اتحادیه اروپایی یاد کنم. ما مذاکرات بین غرب و ایران را (و به صورت خاص مذاکره با وزرای خارجه اروپایی) سالهاست که پیگیری کرده‌ایم. سیاست آمریکا همچنان سیاستی انبری است: یک لبه آن سیاست سخت است و لبه دیگر که لبه مذاکرات است که برعهده اتحادیه اروپایی بوده است ولی در واقع در پشت هر دو استراتژی آمریکا بوده است. به دیگر سخن، دو روش مذاکره آمریکایی است: روش مذاکره سختگیرانه که خود آمریکا انجام می داده و مذاکره نَرم که برای آن اروپایی ها را گسیل می داشته است ولی در واقع هر دو استراتژی آمریکا بوده است. با این حال خبر خوب این است که برجام در سال 2015 چیز قابل توجهی بود که در آن دست آخر مساله هسته ایران بر پایه «حقوق» حل و فصل منطقی شد.
برای مذاکرات در کنار کمیسیون اروپایی، سرویس امور خارجی قرار داشت که اصلاً برای مذاکرات برجام پایه گذاری شد. این وضعیت باعث شد که ایالات متحده چهره واقعی خود را نشان دهد. ترامپ در دور نخست ریاست جمهوری خود بسیار طرفدار اسرائیل و بسیار ضدایرانی بود و به صورت یکجانه و غیرقانونی از برجام خارج شد. من بسیار با این گزاره موافقم که خروج ترامپ از برجام کاملاً غیرقانونی بود، همانطور که وضع قانون فراسرزمینی قوانین ایالات متحده غیرقانونی است. در واقع آمریکایی ها به خاطر ضروریات ژئوپولیتیک (و نه حقوقی) فکر می‌کردند که باید از برجام خارج شود. از آنجا که اتحادیه اروپایی کاملاً تحت نفوذ نگاه آتلانتیکی اروپاست، این اتحادیه هم کاری نکرده و این خروج تاثیر مهمی بر ثبات منطقه گذاشت. داخل پرانتز بگویم که این مساله از آثار افراطی همان نگاه «مجتمع نظامی-صنعتی» (Military industrial complex) است. باید به این مجتمع نظامی-صنعتی توجه داشت که در ایالات متحده رایج بوده و در زمان انتخابات و تصویب بودجه تاثیرگذاری فراوانی در آن کشور دارد.
به طور خلاصه باید بگویم که آمریکایی‌ها با اینکه کارشان غیرقانونی و نقض حقوق بین الملل عمومی بود، موفق شدند که فضای عمومی را به زیان مذاکرات بازگردانند. مساله این است که پاسخ حل مساله اکنون در دستان اروپاییان نیست. به نظرم حل مساله به شجاعت به خرج دادن نمایندگان آینده کشورهای اروپایی بستگی دارد؛ شجاعتی که متاسفانه هم اکنون در نمایندگان اروپایی وجود ندارد. این نمایندگان باید شجاعت به خرج داده و مذاکرات با ایران را براساس برجام (و توافق های موخر بر آن) و برپایه شرایط معقول آغاز کنند. این شجاعت نیازمند دو لازمه است: ویژگی اول به نمایندگان کشورهای ما برمی‌گردد. من شرمگینم که در حضور همکاران ایرانی خود اعلام کنم که سی سال است که نمایندگان ما فاقد ویژگی‌های لازم بوده‌اند و هستند. دومین لازمه به توانایی رهاشدن کشورهای اروپایی از این نگاه آتلانتیکی آمریکا باز می‌گردد».