خطر تخریب جایگاه خانواده با دنیای هوش مصنوعی و انفجار تکنولوژی

 دهمین کنگره ملی آسیب‌شناسی خانواده و ششمین جشنواره ملی خانواده 23 و 24 اردیبهشت 1404  به همت پژوهشکده خانواده در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

​​​​​​​کنگره دهم با حضور دکتر آقامیری رئیس دانشگاه، آیت الله دکترسید مصطفی محقق داماد استاد پسشکسوت دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی و عضو فرهنگستان علوم، دکتر محمد روشن، مشاور وزیر علوم و سرپرست پژوهشکده خانواده، جمعی از محققان، استادان دانشگاه و دانشجویان کشور برگزار شد.
این کنگره  به میزبانی پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی با همکاری قطب علمی آسیب شناسی و سلامت خانواده و انجمن روانشناسی بالینی کودک و نوجوان ایران برگزار شد.
در ابتدای کنگره دکتر سید محمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی با اهمیت توصیف آسیب شناسی خانواده و لزوم حل مسائل مربوط به آن، از خانواده به عنوان یکی از بخش‌های بسیار مهم و کلیدی جامعه نام برد و ابراز امیدواری کرد کنگره امسال بتواند راه حل های کاربردی را پیش پای سیاستگذاران و مجریان این حوزه قرار دهد.
رئیس دانشگاه مباحث خود در کنگره را در دو محور عنوان کرد: محور اول ضرورت آسیب‌شناسی خانواده نه از زمان ازدواج و تشکیل خانواده که از دوران کودکی فرد و محور دوم نقش دانشگاه در مسئله خانواده. باید به باورمان نسبت به خانواده برگردیم. اگر فرزندی در یک خانواده سست و به‌هم ریخته بزرگ شود تشکیل زندگی او در آینده متفاوت خواهد بود، با این دیدگاه تشکیل خانواده را از دوران دبستان می بینم یعنی از باورمند شدن فرد در خانواده. اینجا پای آموزش و پرورش به میان می آید، نهادی که مسئول تربیت فرد از همان سال های اولیه زندگی است.
وی با بررسی نقش دانشگاه در آسیب‌شناسی خانواده، افزود: دانشگاه به عنوان نهادی که با قشر جوان شکل گرفته، باید نقش خود را به طریق دیگری در هدایت جامعه به عنوان نهادی آموزشی و پژوهشی ایفا کند.
خطر تخریب خانواده با دنیای هوش مصنوعی و انفجار تکنولوژی
دکتر آقامیری در بخش دیگری از سخنان خود به انفجار تکنولوژی در عصر حاضر و ضرورت بازتعریف نقش‌ها و نحوه مواجهه با تکنولوژی پرداخت و گفت: اگرچه انفجار تکنولوژی در دست ما نبوده اما در کنار استفاده از اینترنت و فناوری دیجیتال، اولین سنگری که تخریب کرده خانواده است این در حالی است که هنوز هوش مصنوعی به عنوان تیغی دو لبه به حوزه خانواده کاملا وارد نشده است و اگر فرصت‌ها را از دست دهیم دیری نخواهد پایید که تاثیر خود را در روابط خانوادگی پیش از ازدواج، حین ازدواج و پس از آن خواهد گذاشت. راهکار کم کردن آفات آن و نحوه مواجهه با این تکنولوژی در آسیب شناسی و توانمندسازی اعضای خانواده است.
بهم خوردن تعادل اجتماعی موجود در زنان و مردان تحصیلکرده علاقه زنان به فعالیت بیرون از خانه، تک فرزندی، گسترش رسانه‌های ارتباطی و حذف ارتباطات چهره به چهره از دیگر مباحثی بود که دکتر آقامیری از آنها تحت عنوان آسیب‌شناسی خانواده یاد کرد.
همکاری در ایجاد پژوهشکده خانواده در کشور عراق
رئیس دانشگاه شهید بهشتی را اولین پژوهشکده خانواده در سطح کشور  خواند که بیش از 20 سال به صورت تخصصی  در حوزه خانواده مشغول به فعالیت است. رئیس دانشگاه گفت: مایه افتخار است که مجلس عراق مصوب کرده تا پژوهشکده و دانشکده خانواده با کمک دانشگاه شهید بهشتی در کشور عراق راه‌اندازی شود.

اصلاح قانون مهریه در مجلس راه گشا نیست
در ادامه دکتر روشن سرپرست پژوهشکده خانواده و مشاور وزیر علوم، به ابعاد حقوقی مسائل خانواده پرداخت و با انتقاد از موضوع مهریه و اصلاح قانون آن توسط نمایندگان در مجلس گفت: اگر به مطالعاتی که در دانشگاهها انجام شده، توجه می شد احتمالا نمایندگان راه‌حل‌های دیگری را دنبال می‌کردند. راه‌حل‌های انتخابی توسط نمایندگان مجلس منجر به دعاوی جدید در حوزه خانواده خواهد شد.
 وی با اشاره به اینکه در توسعه خدمات بیمه‌ای قانونگذار اقدامات خوبی انجام داده است افزود: اگر در حوزه فرزندآوری راه‌های عالمانه را در نظر گرفته و از دیدگاه کارشناسان بهره‌مند شویم، قطعا با نرخ افزایش جمعیت مواجه خواهیم شد.

اولین‌های خانواده در دانشگاه شهید بهشتی
در ادامه دکتر پناغی دبیر علمی کنگره با بیان محورهای کنگره عنوان و افزود: فرهنگ، جامعه و خانواده، خانواده و فرزندپروری، سلامت، آسیب و توانمند سازی خانواده، خانواده و رسانه، خانواده و پدیده‌های نوظهور، صلح و امنیت، خانواده و محیط زیست، خانواده و حقوق شهروندی، تحکیم و تعالی خانواده، مهاجرت و خانواده، سالمندی و خانواده محورهای کنگره دهم هستند.
وی تعداد مقالات را 208 مقاله ورودی و 420 مقاله داوری عنوان که هر مقاله توسط 2یا 3 داور متخصص و هیأت علمی بررسی شده است. وی افزود: این کنگره در پنل های خانواده و سالمندی، سالمندی موفق، نگرش سالمندی، ابعاد حقوقی سلامت آسیب و تعالی خانواده، اشتغال و توانمندی زنان، حمایت از حقوق کودکان، ایستگاه پژوهش در خانواده، والدگری با تاکید بر نقش پدر، تربیت نقش زن در خانواده در سیاست ها و برنامه های اجتماعی و ... طراحی شده است.
دکتر پناغی، پژوهشکده خانواده با ایجاد و برگزاری مجموعه ای منسجم از فعالیت‌ها در حوزه خانواده و برگزاری  کنگره آسیب شناسی خانواده، تاسیس قطب علمی آسیب شناسی و سلامت خانواده، مجله خانواده پژوهی، کلینیک تخصصی خانواده و کودک، کلینیک  مراقبت از کودکان مبتلا به اوتیسم و برگزاری جشنواره خانواده پژوهی را اولین حرکت نظام‌مند در حوزه خانواده دانست که با همت دانشگاه شهید بهشتی در حوزه خانواده و در کشور راه‌اندازی و تاسیس شده اند.

عشق و مودت اساس شکل‌گیری ساختار خانواده
آیت‌الله دکتر سید مصطفی محقق داماد، استاد دانشکده حقوق و عضو فرهنگستان علوم یکی دیگر از سخنرانان کنگره بود که در جملاتی قابل تامل ضرورت ازدواج و تشکیل خانواده را بیان کرد. وی با مطرح نمودن این سوال که؛ برای چه ازدواج کنیم؟ به آیه ای از قرآن کریم در سوره مبارک روم «و من آیاته خلق لکم من انفسکم ازواجکم لتسکنو الیها و جعل بینکم موده و رحمه» اشاره کرد و ضمن تفسیر آن در پاسخ به سوال خود افزود: ممکن است بگویید ازدواج برای فرزند آوری است؛ اما قرآن این را نمی گوید. بلکه در کنار خلقت خورشید، ماه و افلاک با آن عظمت، عبارت «جعل بینکم» را به معنای ایجاد کردن عشق آورده است. خداوند عشق را در میان ما ایجاد و ابداع کرده تا بتوانیم بوسیله آن محبت کنیم.
وی با تاسف از آمار عدم تمایل جوانان به ازدواج، آن را مایه افسوس خواند و افزود: اگر ازدواج صورت نگیرد کجا می‌توان تمرین عشق و محبت کرد. این را تنها در خانه و در میان زن و شوهر می توان یافت.
این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر اهمیت ابراز محبت در خانواده، « مودت» را بالاتر از عشق دانست و افزود: تابش ودود ایجاد ود می کند که بالاتر از حب است. فرق بین ود و حب دوست داشتن دو نفره است. اما ود آن است که حب را به زبان می آورد و خداوند به اندازه ای که همسر را دوست بداریم رحمت پروردگار را بر ما می‌تاباند.
دکتر محقق داماد گفت: اگر تمرین عشق کرده و مهربان باشیم در جامعه هم مهربان خواهیم بود؛ خشونت ها از عدم تمرین عشق است.
وی در پایان به جوانان توصیه کرد که یک بار لیلی و مجنون نظامی گنجوی را بخوانند. او همچنین افزود: باید شاکر بود که در سرزمین سعدی، حافظ، عطار و ...زاده شده ایم و این ادبیات غنی فارسی را در اختیار داریم.

جشنواره خانواده پژوهی برای درخشش نیازمند نگاه ویژه وزارتخانه است
دکتر علی زاده محمدی، دبیر جشنواره خانواده پژوهی با اشاره به آثار رسیده به دبیرخانه جشنواره برگزاری جشنواره گفت: در جشنواره امسال 65 طرح پژوهشی خاتمه یافته در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد، رساله دکتری، و طرح های پژوهشی ملی به دبیرخانه کنگره رسید که این آثار توسط42 عضو هیأت علمی  بررسی شد و از میان آنها 10 عنوان انتخاب و جوایز ارزنده‌ای را برای آنها در نظر گرفته‌ شد.
وی در ادامه با اشاره به نقش مهم خانواده گفت: در توصیف و تمجید خانواده صحبت های زیادی شده اما الگوهایی در این زمینه عرضه نشده است. وی با بیان اینکه جشنواره‌ای که مختص خانواده باشد وجود ندارد افزود: جشنواره خانواده‌پژوهی این افتخار را دارد اما چون اعتبار ویژه ای از سوی وزارت علوم برای آن اختصاص نیافته به دانشگاه محدود شده است. اعتباری که وزارتخانه به یک جشنواره در قالب جوایز ارزنده می‌دهد می‌تواند بسیار قوی و برانگیزاننده باشد و پژوهشگران بسیاری را برای شرکت در این جشنواره ترغیب نماید. جشنواره خانواده‌پژوهی نیاز دارد تا همانند دیگر جشنواره های ملی کشور مورد توجه وزارتخانه قرار گیرد تا در کشور تاثیرگذار باشد.
دکتر زاده‌محمدی افزود: گسست ها و شکاف هایی در ساختار وکارکرد خانواده وجود دارد که جامعه را به سمت آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی سوق می‌دهد. این نهاد تا آنجا اهمیت و اولویت دارد که آسیب در ساختار و عملکرد آن باعث آسیب جدی در صنعت و اقتصاد می‌شود.

ضرورت نگاه علمی و کارشناسانه سیاستگذاران به موضوع خانواده
دکتر محمد علی مظاهری رئیس دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، درباره آنچه سمت و سوی تغییرات ازدواج و طلاق در ایران است صحبت کرد و با بررسی آمارهایی این حوزه از سال 1344 تا 1403 گفت: در همه این سال‌ها آمار ازدواج و طلاق با افت و خیزهایی مواجه بوده است و با بررسی آنها می‌توان به این گزاره دست یافت که سیاستگذاران نگاه علمی و کارشناسانه به موضوع خانواده نداشته اند.
وی در ادامه ضمن بیان آمارهایی از سهم طلاق در 4 سال اول زندگی و 10 تا 14 سال پس از ازدواج گفت: آمارهای موجود حاکی از 2 خبر متفاوت است؛ اول، اگر چه میزان رشد طلاق تند و ادامه دار است اما خوشبختانه میزان طلاق در سال‌های اول متوقف یا دست کم کاهش پیدا کرده است. این موضوع بیانگر آن است دولت و نهادها و نظام حقوقی با مداخلات خود توانسته است پایداری کوتاه‌مدت ازدوج ها را مدیریت کنند.
دکتر مظاهری افزود: نمودارها نشان از آمار طلاق در ازدواج هایی است که بیش از 10 سال از آنها گذشته است. زوج ها در طول زمان ناسازگاری خود را بروز می‌دهند و این نشان می‌دهد در دوره‌های تحولی بعدی زندگی کار نشده و خانواده نیازها و چارچوب هایی دارد که دیده نشده است.
رئیس دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی اما گفت: باید به جای چاره جویی برای طلاق، از آن پیشگیری کرد. وی در پایان گریزی هم به بحران سالمندی جمعیت در کشور زد و تاکید کرد که باید این تهدید را جدی گرفت چرا که چالشی بزرگ برای سلامت روان در جامعه است.

پایان بخش‌ مراسم افتتاحیه کنگره نیز تقدیر از برگزیدگان جشنواره بود. به این ترتیب در بخش پایان نامه دکتر زینب آرمانیان، عطیه آقامیری، فاطمه جوهری فرد، حمیدرضا سعید عرب و روژین ابراهیمی در بخش رساله‌ها، دکتر زینب خیرخواه، دکتر صبا مقدم، دکتر علی آقا زیارتی و در حوزه طرح های پژوهشی، دکتر حجیه رازقی و زهرا عبدخدایی حائز رتبه های برتر شده و جوایز این دوره را از آن خود کردند.